„Ilekroć widzę tam jakąś tajemnicę, czy to cnotę, czy rodzinę, wiarę czy ojczyznę, muszę popełnić jakiś nieprzyzwoity czyn” – powiedział Gombrowicz. Nieprzyzwoity czyn w tym miejscu nieograniczonego czasu i przestrzeni – w krainie snów – objawia się odwróconymi flagami, palcami Hoots autorstwa Hooters Girls, krwawym powstaniem i deklaracją! Jak język powołuje rzeczy do życia, jak wypowiedź sprawia, że idee stają się materialne i kto ma moc dyktowania rzeczywistości i prawdy. Zniekształcony! Zniszczony! Zwichnięty! Koszmar! Nadmuchany! Bunt na skalę! Coś niedobrego dzieje się w Stanach Zjednoczonych!
Zishan Ugurlu
„Ślub” Witolda Gombrowicza w interpretacji Teatru La MaMa z Nowego Jorku
Reżyserka Zishan Ugurlu proponuje interpretację „Ślubu” Gombrowicza – w obsadzie dziewięciu aktorów – która zakłada, że główny bohater, Henry, zdaje się kwestionować relacje patriarchalne i instytucjonalną władzę, ale ostatecznie odtwarza to, co sam zakwestionował. Ponadto Ugurlu zdaje sobie sprawę, że performatywność jest podstawą sztuki; tekst bawi się pytaniami o to, jak język powołuje rzeczy do życia, jak wypowiedź sprawia, że idee stają się materialne i kto ma moc dyktowania rzeczywistości i prawdy. Według słów Gombrowicza, dynamika ta odbiła się na sposobie sprawowania władzy przez Hitlera i Stalina; w naszych czasach dynamika ta rezonuje między innymi z postaciami takimi jak Donald Trump – tymi, którzy wydają się mieć moc tworzenia rzeczywistości i prawdy poprzez mówienie.
Ugurlu podkreśla, że postacie władzy instytucjonalnej, które rządziły Henrykiem – król, dwór, ojciec, kościół – manifestują się tutaj w świecie snów i że w świecie tym status zostaje zdezorientowany i umniejszony. Marzeniem jest niejako obalenie opresyjnych struktur patriarchalnych i stąd bierze się bunt formy spektaklu. Jak powszechnie się przyjmuje, sny są testerami prawdziwych doświadczeń z życia codziennego, konsolidującymi pamięć poprzez filtry przemieszczenia, kondensacji, symbolizacji i dramatyzacji. Historia jest jedynie zapisem, jaki udało nam się zachować, dotyczącym zbrodni, niedociągnięć i rozczarowań człowieka. Historia ta, jak to ujął sam Gombrowicz, „pędzi do przodu jak pijak, szaleniec lub lunatyk”. Pomimo szansy naprawienia zła z przeszłości, Henryk pada ofiarą nieuniknionej pułapki, jaką jest powtarzająca się historia. W wyniku pogrążenia się w patriarchalnych i hierarchicznych rolach społecznych Henry traci kontakt z rzeczywistością nawet w „świecie snów”.
„Ślub” odrzuca realizm, a nacisk na świat snów zaprasza widza w zawrotne zakłócenie dziedzictwa syna w diabolicznym świecie. Ale w istocie, czego przykładem jest poświęcenie najlepszego przyjaciela Henry’ego i utrzymanie Molly jako niezrekonstruowanej postaci klasowego stereotypu Madonny/dziwki, produkcja ta na pierwszy plan wysuwa niezdolność Henry’ego do dokonania wyzwoleńczych zmian – takich zmian, jakich byśmy chcieli zobaczyć.
Aby podkreślić oniryczne aspekty akcji i języka spektaklu, scenografia i kostiumy będą z jednej strony minimalne, aby uniknąć pułapek związanych z umiejscowieniem akcji i języka w zbyt konkretnym miejscu i czasie historycznym. Biorąc pod uwagę nieskończoną złożoność naszego współczesnego świata, wybór współczesnego kostiumu i scenerii w tym przedstawieniu byłby próbą skondensowania i skompresowania sprzecznych elementów naszej dzisiejszej kultury, kultywując w ten sposób osobliwości. Podłoga będzie szachownicą rzucającą wyzwanie realizmowi – w szczególności poprzez przeróbkę rodzajów podłóg, których używali malarze renesansu do ustalania perspektywy – sztuczki polegającej na tworzeniu iluzji trójwymiarowości w dwuwymiarowym medium. Tutaj szachownica zostanie tak skrócona, dodając widzowi zawrotu głowy i odwracając projekt realizmu. Raczej ta produkcja stworzy iluzję dwóch wymiarów w trójwymiarowym medium. Ponieważ interpretacja Ugurlu zakłada reprodukcję relacji patriarchalnych (choć w nieco zmodyfikowany sposób nowy syn jest jedynie żołnierzem i narzeczonym, a nie księciem, królem, sędzią czy nawet mężem), sama reprodukcja urzeczywistni się poprzez wykorzystanie „drukarka 3D” lub urządzenie, które wydaje się być jednym, ale jest jedynie fasadą, przy czym w końcu nie jest ograniczone materialnymi ograniczeniami prawdziwej technologii drukarki 3D. W pierwszym akcie Henryk zadaje pytanie: „Czy można sobie wyobrazić coś bardziej nieprawdopodobnego niż ten farsowy marsz widm we mgle iluzji?” To właśnie ta myśl zainspirowała wspomniany wcześniej pomysł na drukarkę 3D. Drukarka jest idealnym przykładem performatywności, wcielania pomysłów w materialną istotę.
Jeśli chodzi o kostiumową stronę przedstawienia, powinna ona zapowiadać niestabilne zmiany pozycji społecznej, jakim podlegają bohaterowie, wprowadzając wizualne sprzeczności (np. matka, która ostatecznie zostaje królową, jest ubrana w łachmany). Zabawa subtelnymi i symbolicznymi dodatkami do kostiumu mogłaby również stanowić uzupełnienie wykorzystania teatralnej drukarki 3D, być może naśladując zręczność twórczą ukrytą w nutach kostiumu w „Ślubie”. W tym celu konieczne jest również zapewnienie, że wszyscy bohaterowie będą ubrani w znajomy sposób, który współcześnie rezonuje, jak zwykli ludzie wykonujący swoją pracę i/lub role. Na przykład, ponieważ Henry i Johnny są żołnierzami, powinni nosić żołnierskie stroje. W ten sposób subtelne i symboliczne dodatki do ich zwykłych ubrań podczas całego przedstawienia będą widoczne i rozpoznawalne pod względem intencji. Bunt przeciwko tradycyjnemu kostiumowi teatralnemu powinien być widoczny w projekcie i nieść ze sobą ironiczne i krytyczne postawy.
Reżyseria: Zishan Ugurlu
Scenografia: Michał Dracz
Kostiumy: Krystian Szymczak
Ojciec i Król: Bill Bowers
Matka I Królowa: Anna Podolak
Henryk: Alex Scoloveno
Johnny: Kayodè Soyemi
Mania: Annie Hägg
Pijak/Ambasador: Celeste Ciula
Pijak, Zdrajca, Szambelan: Conor Andrew Hall
Pijak, Zdrajca, Kanclerz: Gardiner Comfort
Pijak, Zdrajca, Pandulf: Jackson Scott
PREMIERA: 26 września, Teatr La MaMa, Nowy Jork
Założony w 1961 roku przez Ellen Stewart La MaMa jest domem dla artystów każdej tożsamości, wieku i kultury. W La MaMa artyści mają zapewnioną przestrzeń, wsparcie i swobodę twórczą, aby móc odkrywać nowe formy ekspresji i tworzyć nowe dzieła.
La MaMa wierzy, że sztuka jest siłą wywołującą zmiany. Przemoc, dyskryminacja i systemowy rasizm nie ustaną bez zjednoczonego oporu. La MaMa angażuje się w walkę z bigoterią i nietolerancją we wszystkich jej formach oraz w zapewnianie integracyjnych przestrzeni naszej społeczności lokalnej, krajowej i globalnej.
Teatr od początku odgrywał istotną rolę w kształtowaniu się i rozwoju off-off-Broadwayu, a do jego głównych celów należy wspieranie i prezentacja oryginalnej, wielokulturowej działalności scenicznej obiecujących artystów. W 1967 klub został organizacją nonprofit.
Zishan Ugurlu
Od 1995 roku pracuje jako artystka teatralna w Nowym Jorku i za granicą. Jest reżyserką i performerką-rezydentką w La MaMa Theatre oraz członkiem Great Jones Repertory Company. Kariera reżyserska Zishana trwa ponad dwie dekady w kilku krajach. Niedawno wyreżyserowała Fragments, Lists, and Lacunae (2020) napisany przez Alexandrę Chasin, z udziałem filozofki Judith Butler; produkcja była prezentowana na New York Live Arts. Jest założycielką i dyrektorką artystyczną „Actors Without Borders-ITONY”. Jest to zespół teatralny, którego celem jest przedstawianie amerykańskiej publiczności dobrze znanych i cenionych, choć rzadko produkowanych, krajowych i międzynarodowych dramaturgów. Jej ostatnie filmy reżyserskie to: The Franca Rame Project (2019) Dario Fo i Franca Rame, Agamemnon – po grecku (2016) Ajschylosa, Miarka za miarkę – po turecku (2015) Williama Szekspira, She Talks to Beethoven (2015) Adrienne Kennedy, Baghdadi Bath – po arabsku (2013) Jawad Al Assadi,
π-ROJECT – po grecku (2012) na podstawie Ajschylosa, Oczyszczenie (2011) Sofi Oksanen, Kebap-Mady Baby.edu – po turecku (2010) Gianiny Carbunariu, Ojciec (2008) Augusta Strindberga, Operetka (2005) Witolda Gombrowicza, Ostatnia wieczerza (2004) Larsa Norèna (2004), Serious At All (1998) i Watershed (1996) Toma Sopera, Until the Next Whirl (1995) Rumiego.
Szczególne zamiłowanie i fascynacja Zishan gatunkiem Solo Performance doprowadziła ją do wyreżyserowania wielu przedstawień prezentowanych na United Solo Festival w Nowym Jorku. Otrzymała nagrody w kategorii „Najlepsza reżyseria” za „Dream American” Yu Ling Wu (2018), „Harlem Blooms in Spring” Jerstena Seraile, „Race Free” Marii Mukuki, „In the Storm of Pleasure” (2014) Daniela Benhamu (zdobywca nagrody za najlepszy debiut). Zishan wyreżyserował także inne spektakle solowe w różnych miejscach: The Surrender (2014) Toni Bentley w The Clurman Theatre (Theater Row), Oysters, Orgasms, and Obituaries (2011) Rainy von Waldenburg (nominacja do nagrody New York Innovative Theatre Award za wybitne występy solowe w La MaMa) oraz Request Program (2005) F. X. Kroetza w La MaMa. Po swoich sukcesach została wybrana na honorowe członkostwo w United Solo Academy.
Zishan występowała w wielu znaczących produkcjach z Great Jones Repertory, w tym w Panoramie (2018) w reżyserii włoskiego zespołu teatralnego Motus (kierowanego przez Danielę Nicolò i Enrico Casagrande), która została wybrana do festiwalu „The Under the Radar”. Spektakl był nominowany do nagrody Ubu za najlepszą reżyserię, a także za wybitny innowacyjny projekt i wybitną produkcję artystyczną do New York Innovative Theatre Awards. Panorama była prezentowana w kilku miastach i na festiwalach we Włoszech i w całej Europie: w Gandawie w Belgii, Barcelonie w Hiszpanii, Innsbrucku w Austrii i Berlinie w Niemczech. Zagrała także w filmach Trojanki (Helen) w reżyserii Andrei Serbana i skomponowanych przez Elizabeth Swados; produkcja odbyła międzynarodowe tournée po Azji i Europie. Zagrała Carmen w wielokrotnie nagradzanym przedstawieniu Godard-Distant and Right (2000) Roberta Wooduffa, które zostało nagrodzone w kategorii Najlepsza Produkcja na Festiwalu Teatralnym w Nanterre w Paryżu. Zishan blisko współpracowała z reżyserami, takimi jak Jay Scheib jako Monique w West Pier Koltesa (2003), Medea w Medei Müllera (2008) i Betina w Woman Dreamed Horses Veronese (2006). Do jego solowych występów zalicza się światowa premiera Biblii chłopów Fo (2002), Dante Alighieri (2003) w reżyserii Rona Jenkinsa oraz Antygona Watanabe w reżyserii Giseli Cardenas (2007). Zishan dała także koncert muzyki tureckiej w 2002 roku zatytułowany Musica Alla Turca.
Od 2008 roku uczy w zakładach karnych, a w jej nadchodzącym projekcie Music Room będą brać udział osoby przebywające w więzieniach. Zishan została uhonorowany Międzynarodową Nagrodą Gramsci 2020 w kategorii Teatr w więzieniu przyznaną przez INTIP (partner UNESCO).
Uzyskała stopnie naukowe MFA – aktorski na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku
i reżyserski na Uniwersytecie Mimar Sinan w Stambule oraz doktorat na Uniwersytecie w Ankarze.
